|
||
|
lavanta fidanı Lavandula angustifolia 20-25 cm çapında çiçek verir halde yazın mevsiminde boyu 50-60 cm kadar olur saksıda SON RESİM SİZE GELECEK LAVANTA FİDANI'NIN ORJİNAL RESMİDİR YAPRAK KENARLARI DÜZ OLAN LAVANTA CİNSİDİR, ÇİT YAPMAK İÇİN UYGUN BİR BİTKİDİR ANCAK KIŞIN YERDEN 20 CM YÜKSEKLİKTEN BUDAMAK KAYDI İLE Latince adı : Lavandula spp. Familyası : Ballıbabagiller familyasından olan lavanta Anavatanı : Akdeniz havzası, Kanarya Adaları, Kuzey Afrika, Hindistan, Güneydoğu Asya Bitki sınıfı : Çok yıllık, yaprak dökmeyen yarı çalımsı bir bitkidir Kullanım : gruplar halinde, bordür, alçak çit, eğimli arazi, pencere önü saksıda, çiçek açmadan kesilir, kurutulmuş çiçek Çiçeklenme : Çiçeklerin rengi mavi, mor, leylâk ve beyaz renkte olur. Çeşitlere göre Mayıs-Ağustos arası ; hoş kokulu çiçekleri bal arısını çeker Dayanıklılık : Bölge 6 dan 9'a kadar yetişir. En dayanıklıları -15 ilâ -20°C'ye kadar dayanır, Lavandula stoechas -5°C'den itibaren zarar görmeye başlar; saksıda yetişen lavanta korunmalıdır. Zehirlilik : Lavanta, eski çağlardan beri hoş kokusuyla yatıştırıcı ve antiseptik özellikleri olduğu bilinen bir bitki. Nasıl Yetişir ?
Lavanta çeşitleri :
Hasat ve saklama koşulları :Çiçekli dallar, kokunun en güçlü olduğu çiçeklenme başında veya çiçeklenme sırasında toplanır. İlkbahar ve yaz mevsimlerinde her an toplanabilir. Daha sonra çiçekli dallar kurutulur, onları sıcak, havalandırılmış ve loş bir mekanda, baş aşağı asın. Parçalanıp, düşene kadar birkaç hafta boyunca kurumasını bekleyin. Daldan yaprak ve çiçekleri alın ve iyice kapanan bir kavanozun içine saklayın. Drugları: Lavanta çiçeği; Lavandulae flos Lavanta eter yağı; Lavandulae aetheroleumLavanta çiçeğinden çay, tentür, natürel ilaç ve eter yağı elde edilir. Eter yağı aroma tedavisinde kullanılır. Giriş: Lavantanın Romalılardan beri parfümü yapılmakta ve banyolara karıştırılmakta olduğu bilinmektedir. İlk defa 1920 Haki Lavanta ile Sivri Lavantada yeni melez bir Lavanta yetiştirilmiştir ve buna Lavantin Ab¬rial; Lavandula x intermedia denir. Bu türden istenilen sonuç elde edilememiş ve 1950’de Lavantin Super; Lavandula x intermedia ve 1975’de Lavantin Grosso; Lavandula x intermedia elde edilmiştir. Günümüzde en çok Lavantin Grosso’dan Eter yağı elde edilmektedir. Hakiki Lavantadan elde edilen Eter yağı ile Lavantin Grosso arasında kalite vardır ve de Lavantin Grosso’nun Eter yağı ikinci kalite olup genellikle Endüstride kullanılır. lavantin türlerine melez veya Piç Lavanta da denir. Bunların haricinde Geniş yapraklı veya Sivri yapraklı Lavanta; Lavandula latifolia (L.spica) ve Karabaş Lavanta; Lavandula stoechas L’da incelenmeye değerdir. Bizi en çok hakiki lavanta ilgilendirmekte olup onun üzerinde duracağız ve diğerlerine de kısaca değineceğiz. Botanik: Lavanta çok yıllık yarı odunsu bir funda olup boyu 30-70 cm’i buşlur ve alt kısmı oldukça sık çatallı ve odunsudur. Yaprakları karşılıklı bir sonraki ile çapraz ince bir şerit şeklinde uç kısmı sivri, kenarları hafif kalkık üst kısmı grimsi yeşil, alt kısmı keçimsi tüylü ve beyaz renktedir. Çiçekleri geriden başak şeklinde ve boğum boğum, her boğumda 5-8 çiçek bulunur. Kupa yaprakları kırmızımsı esmer ve boru şeklinde, taç yapraklarının gerisi boru şeklinde, 1 cm uzunluğunda uç kısmı beş lop-ludan oluşur ve lopların ikisi üst dudakta, üçü ise alt dudakta olup, leylak, mavi, lila, mor, pembe veya açık kırmızı renkte olabilir ve de çiçek sapları 10-20 cm uzunluğundadır. Meyvesi esmer parlak ve içinde tohumlar bulunur. Yetiştirilmesi: Türkiye’nin hemen her yöresinde yetiştirilebilir. Fakat kışın don tehlikesine karşı üstünün varsa çam yaprakları ile kapatılması gerekir. Hasat zamanı: Lavanta çiçekleri açmaya başlamadan hemen önce gonca halde toplanır ise daha çok eter yağı elde edilir. Lavanta çiçekleri sapları ile birlikte Haziran’dan Eylül’e kadar toplanır, gölgede kurutulur, şayet tentürü yapılacaksa taze olarak işlenir. Malesef şifalı bitkiler toplama, kurutma, paketleme ve depolama işlemleri sırasında çok yan¬lışlar yapılmaktadır. Bitkinin şifalı kısmı yaprak veya çiçekleri ise asla Güneş altında kurutulmaz ve mutlaka gölgede kurutulmalıdır. Ayrıca örneğin bitki 5 günde kurudu ise, 2 gün daha kurumada bırakmak mahzurludur, çünkü birleşimindeki eterik yağları kaybettiğinden kalitesi düşer. Sadece bitki kökleri Güneş’te kurutulur ve kurur kurumaz hemen paketlenip depolanması gerekir. Şifalı bitkilerin Aktarlar’da açıkta satılması kalitesini kısa sürede düşürür ve etkisini oldukca azaltır. Birleşimi: Lavantanın birleşimindeki maddeleri önemine göre şöyle sıralayabiliriz; a) Eter yağı türevleri (Uçucu yağ=hülasası) %0,5-3 arasında değişir. Çiçekler taze iken damıtılır ise %0,5-1,5, kurutulmuş çiçeklerde ise %1-3 arasındadır. Eter yağın; %35-60 Linalylacetat, % 20-35 Linalool, %4-6 cis-Qcimen, % 3-5 Terpinen-4-ol ile ayrıca az miktarda 1,8-Cineol, Limonen, β-Caryophyllen ve Geraniol içerir. b) Steroller; Cholestrol, Campesterol, Stigmasterol ve β-Sitositerol içerir. c) Fenil carbonik asitlerden; O-Cumarasit, p-Cumarasit, Ferulaasit, Izoferulaasit ve Gentisinasit içerir. d) Ayrıca Flavonitler, Kumarinler, Taninler % 6-12 oranında Silisikasit içerir. Tesir şekli: Teskin edici, sinirleri kuvvetlendirici, krampları çözücü, ağrı-ları dindirici, antiseptik, şişkinliği giderici, vücudu kuvvetlendirici, ishali önleyici, hafif idrar söktürücü özeliklere sahiptir. Araştırmalar: Şimdiye kadar genellikle fareler ve kobaylar üzerinde araş¬tırma ve deneyler yapılmıştır. Bunu haricinde iki küçük çaplı uyu-yamayan insanlar üzerinde araştırma yapılmıştır. 1) Torii ve ekibi 1991’de uyuyamama ve çok az uyuma gibi rahatsızlığı olan hastalar üzerinde Lavanta eter yağı ile tedavi denemesi yapmışlardır. Tedavi süresi sonunda Lavanta eter yağının teskin edi¬ci, uyu-tucu ve rahatlatıcı olduğu tespit edilmiştir. (RP.91) 2) Hardy ve ekibi 1995’de 4 yaşlı uyuyamayan veya çok az uyuyabilen, uyku problemleri olan hastalar üzerinde Lavanta eter yağı ile tedavi denemesi yapmışlardır. Bu tedavi sonunda hastaların rahat uyuduk¬ları belgelenmiştir. (Age) Kullanılması: a) Araştırmalara göre Lavanta yağı uyuyamama ve de az uyumaya karşı kullanılır. b) Komisyon E tarafından Lavanta eter yağı üzerine 05/12/1984 tarih ve 228 nolu ve de 13/03/1990 tarih ve 50 nolu monografi bildirisi yayınlanmıştır. Bu bildiride; A) dahili olarak; iç huzursuzluk, uykuya dalamama, sinirsel hassas mide, şişkinlik ve sinirsel bağırsak rahat-sızlıklarına karşı kullanılabileceği beyan edilmiş. B) Haricense; fonksi-yonel kan dolaşımı rahatsızlıklarında Lavanta banyosu yapılabileceği beyan edilmiştir. c) Aroma tedavisinde Lavanta yağı üşütme, bronşit, nezle, ateş, akne, sivilce, ağrı, baş ağrısı, uyuyamama, saç diplerinde (başta) kaşıntı gibi rahatsızlıklara karşı kullanılır. d) Halk arasında bronşit, astım, grip, boğmaca, başa kan hücumu, mig-ren, baş ağrısı, baş dönmesi, bayılma, sinirsel kalp rahatsızlıkları, ödem, şişkinlik, kolik ve nevraljiye karşı kullanılır, haricen yaralar sarılır. Çayı: İki kahve kaşığı kurutulmuş, ince kıyılmış veya üç kahve kaşığı taze ince kıyılmış Lavanta çiçeği demliğe konur ve üzerine 200-300 ml kay¬nar su ilave edilir ve de 5-10 demlenmeye bırakıldıktan sonra süzü¬lerek içilir. |
YAYGIN ADLARI Lavanta, Karabaş Otu, Keşiş Otu, Gargan (Muğla), Yalancı Lavanta çiçeği
ETKEN MADDESİ Lavanta, içinde organik asitler bulunan uçucu yağ ( % 1-3) ile glikozitler, alkaloitler, keton, okaliptol ve tanen gibi maddeleri içerir. Etkili maddesi, çiçeğindeki % 12.7 – 32.9 oranındaki linalyl asetat ve % 38.5 – 56.1 oranındaki linalol’dur. Lavantanın çiçekleri ve yaprakları birbirlerinden tamamen farklı özellikte etkin maddeler içermektedir. Özellikle sedatif etkiye sahip etken maddeler yapraklarında ve gövde saplarında daha yoğundur.
BİTKİNİN ORİJİNİ VE TAKSONOMİSİ Lamiales takımından, Lamiaceae (Ballıbabagiller) familyası içinde bulunan Lavandula cinsine bağlı, kışın yapraklarını dökmeyen 20 kadar çalımsı görünüşlü, çokyıllık bitki türünün ortak adı lavantadır. Bunlardan Lavandula angustifolia = L. vera = L. officinalis İngiliz lavantası, L. stoechas ise Karabaş lavantası olarak bilinir. Anayurdu Akdeniz havzası olan Lavandula cinsinden yaklaşık 500 metrede yetişen İngiliz lavantası doğal olarak Güney Fransa, Orta İtalya, Yugoslavya, İspanya ve Yunanistan’da yayılış gösterir. Ülkemizde ise Marmara, Ege ve Akdeniz bölgesinde L. stoechas (karabaş otu) ile L. cariensis doğal olarak yetişir.
MORFOLOJİSİ Lavanta, yarı çalımsı formda, sık dallı, herdemyeşil, çok yıllık bir bitkidir. İngiliz lavantası en çok 1 m. kadar boylanabilirken, Karabaş Otu ortalama 50 cm boyludur. Gövdesi dört köşe kesitli, yeşil renkli ve hoş kokuludur. Ancak, bitkinin ikinci yılında gövde odunsulaşır. Dallar üzerinde karşılıklı dizilmiş, çok kısa saplı, grimsi yeşil renkli, 2-6 cm uzunlukta, hoş kokulu yapraklara sahiptir. Mayıs-Temmuz arasında açan gri-maviden menekşe rengine kadar değişen renkte ve çok hoş kokulu çiçekler, 15-20 cm uzunluktaki çiçek sapının ucunda başak şeklinde toplanmıştır. Her bir başakta ortalama 5 çiçek kümesi ve her kümede ise 5-15 adet çiçek mevcuttur. Çiçek geliştikçe nektar salgılar. Bitkinin gövde, yaprak, sap ve çiçeklerine özel kokusunu veren, bunların üzerinde bulunan küçük, yıldızsı, salgı tüyleridir. Lavantanın sonbaharda olgunlaşan, koyu kahverengi –siyah renkli, ceviz şeklindeki küçük meyvelerinin her birinde, dörder adet fındıkçık şeklinde tohum yer alır.
KULLANIM ALANLARI Lavantadaki uçucu yağın damıtılmasıyla elde edilen lavanta esansı (lavantayağı) parfümeri endüstrisi için çok önemli bir hammaddedir. Parfümeri sanayinin dışında, kozmetik, gıda, ilaç sanayi ve arıcılıkta da kullanılır. Sedatif, aromaterapik, antiseptik, afrodizyak ve spazm çözücü etkilere sahiptir. Lavantanın genel karaciğer ve safrakesesi rahatsızlıklarında, karaciğer yetmezliğinde, özellikle Hepatit-B ve Hepatit-C hastalığına karşı, sinir ve kasların gevşetilmesinde, depresyonda, uykusuzlukta, baş dönmesinde, kalp çarpıntılarında, sindirim sistemini uyarma ve yatıştırmada, mide ve bağırsak rahatsızlıklarında, kusma refleksini bastırmada, iştah açmada, migren ve baş ağrılarında, idrar söktürmede, ishal tedavisinde, düşük kan basıncını dengelemede, astımda, üst solunum yolları enfeksiyonlarında öksürüğü kesmede, ateş düşürmede, gut hastalığında, romatizmal ağrı ve genel ağrıların dindirilmesinde, saç dökülmelerinde, vitiligo, sedef ve ileri yaşlarda deride oluşan lekelerin tedavisinde, yaraların iyileştirilmesinde ve ağız yaralarında kullanıldığı bilinmektedir. Karabaş otunun çiçeklerinden ise ağrı kesici ve balgam söktürücü olarak yararlanılmaktadır.
KULLANIM ŞEKLİ Lavanta; uçucu yağ, çay, tonik kompresyonu ve banyosu yapılarak dahilen veya haricen kullanılmaktadır. Drog olarak uçucu yağı kullanılacaksa, 3-4 damla yağ bir kesme şekere damlatılarak ağız yoluyla alınır. Lavanta çayı (infüzyonu); birbirine karıştırılan kurumuş lavanta sürgün ve çiçeklerinden 1 tatlı kaşığı alınıp üzerine 1 bardak kaynar su dökülerek ve 10 dakika süreyle demlendirilerek elde edilir. Lavanta banyosu için 100 gram lavanta çiçeği 2-3 litre suya eklenir ve kaynatılır. Süzülerek banyo suyuna eklenir. Lavanta toniği ise 100 gram lavanta çiçeğinin 2-3 litre suya eklenip kaynatılması ve süzdükten sonra soğutulması ile elde edilir ve kompresyon solüsyonu olarak kullanılır. Halk arasında ayrıca alkol veya zeytinyağında bekletilerek elde edilen lavanta tentürü de kullanılmaktadır. Kurutulmuş lavanta çiçekleri de farklı amaçlar için kullanılabilir.
YETİŞTİRME TEKNİĞİ Kurağa ve sıcağa oldukça dayanıklıdır. Toprak yönünden seçici olmamakla birlikte, kireçce zengin, süzek ve pH’sı 5.8-8.3 olan kuru ve kalkerli topraklarda çok iyi yetişir. Aşırı nemli, taban suyu yüksek ve organik maddece zengin topraklarda uçucu yağ miktarı azalır. Lavanta bitkisi hem generatif, hem de vejetatif olarak (sonbaharda alınan gövde çeliklerinin köklendirilmesi veya ayırma ile) üretilebilmekle birlikte, tohum sayısı az ve çimlenme problemi olan türlerde, vejetatif üretim yöntemi tercih edilir. Tohumla üretimde, 1 da alana yetecek kadar fide üretebilmek için önce 3 gr/m2 olacak şekilde yastıklara tohum ekilir, daha sonra şaşırtılan fideler Nisan - Haziran aylarında tarlaya dikilir. Birinci yıl, kısa saplı, oldukça zayıf bitkiler oluşur. Çiçeklenme ikinci yıl başlar. Vejetatif üretimde ise köklendirilmiş sürgün veya köksüz çelikler erken ilkbaharda, türe veya çeşide göre belirlenmiş aralıklarla tarlaya dikilir. İlk yıl dikim sırasında, diğer yıllarda ise erken ilkbaharda gübreleme yapılır. Hasat zamanı, uçucu yağ verimi ve kalitesi yönünden çok önemlidir. Genellikle Temmuzun son haftasında hasat başlar, Ağustos sonuna kadar devam eder. Drog olarak kullanılan çiçekler, henüz tomurcuk halinde iken toplanmalıdır. Saplarıyla birlikte toplanan çiçekler, demet halinde bağlanıp, 35 0C’ı aşmayan sıcaklıktaki gölge bir yerde asılarak kurutulur. İyice kuruduktan sonra, çiçekler saptan ufalanarak ayrılır. Ürün kuru demet çiçek olarak hazırlanacaksa, sabah erken saatte kesilir ve gölge bir yerde kurutulur. Dökme çiçek olarak hazırlanacaksa gün içerisinde kesim yapılır. Uçucu yağı çıkartılacaksa sabah erken saatte kesim yapılır. Gölge bir yerde muhafaza edilerek yaş olarak veya soldurularak damıtma (distilasyon) yöntemiyle yağı çıkartılır.
UYARILAR Lavanta, bazı hastalarda tansiyonu yükseltebilir.
www.yalovasufidan.com internet adresimizdr
+905395790736
Sadece Whatsapp'tan iletişim kurulabilir.
yalovasufidan.com © 2024 | Bu site RGS Yazılım® E-ticaret Yazılımı ile hazırlanmıştır
