AJUGA (Mayasıl Otu ) YETİŞTİRİCİLİĞİ
Yer örtücüler toprak yüzünde yoğun bir yaprak tabakası oluşturan, sarılıcı, sürünücü,yayılıcı ve bodur bitkilerdir. Otsu, odunsu, her dem yeşil veya yalnız yeşil olan bu bitkiler çim örtüsü gibi görünür ve çim örtüsü ile aynı amaca hizmet ederler.
Yer örtücüler peyzaj alanlarında bir çeşit bitkisel döşeme görevi yapar. Bir yolu döşemek gayret ve harcama gerektirir. Ancak bir defa düzenlendikten sonra uzun yıllar aynı şekilde kalır ve bahçemiz istenilen forma girer.
Yer örtücüler değişik şekillerde tanımlanır. Bazı literatürlerde 30 cm’ ye kadar yükselebilen ve toprak yüzeyine çok yakın bir yapıya sahip bitkiler olarak tanımlanır. Bahçe kültürlerinde ise yalnız otsu bitkilerin yetişebileceği veya hiçbir bitkinin yetişmediği yerleri süslemek için dikilen sık bir doku oluşturan bitkiler olarak tanımlanır.
Yer örtücü bitkilerde önemli olan organlar yapraklardır. Bunun yanında yoğun yaprak oluşumu ve zeminle uyum sağlayan renkli çiçekleri ve meyveleri de göz ardı edilemez. Yer örtücü bitkilerin kullanımında dikkat edilmesi gereken bazı noktalar vardır.
Bunlar;
Yapraklar çiçeklerden daha önemlidir. Bunun için iyi bir yaprak yoğunluğu oluşturulmalıdır.
Farklı renkteki yeşil tonları bahçenin değerini verecek en fazla dikkat çeken renklerdir.
Ölü yaprak ve diğer yeşil materyalin malçı, gübre olarak kullanılabilir.
Yer örtücüler düzenlenmesi iyi yapılmış bir bahçede gelişmelerini en iyi şekilde devam eder. Ancak bu gelişmelerini kendi başlarına sağlayamazlar. Düzenleme başında yabancı otların temizlenmesi ve temizlendikten sonra dikim yapılması gerekir. Bu şekilde yabancı otların kontrolü, yer örtücülerin toprak yüzeyini tamamen kaplayana kadar devam eder.
Yer örtücüler toprak yüzünde yoğun bir yaprak tabakası oluşturan, sarılıcı, sürünücü,yayılıcı ve bodur bitkilerdir. Otsu, odunsu, her dem yeşil veya yalnız yeşil olan bu bitkiler çim örtüsü gibi görünür ve çim örtüsü ile aynı amaca hizmet ederler.
Yer örtücüler peyzaj alanlarında bir çeşit bitkisel döşeme görevi yapar. Bir yolu döşemek gayret ve harcama gerektirir. Ancak bir defa düzenlendikten sonra uzun yıllar aynı şekilde kalır ve bahçemiz istenilen forma girer.
Yer örtücüler değişik şekillerde tanımlanır. Bazı literatürlerde 30 cm’ ye kadar yükselebilen ve toprak yüzeyine çok yakın bir yapıya sahip bitkiler olarak tanımlanır. Bahçe kültürlerinde ise yalnız otsu bitkilerin yetişebileceği veya hiçbir bitkinin yetişmediği yerleri süslemek için dikilen sık bir doku oluşturan bitkiler olarak tanımlanır.
Yer örtücü bitkilerde önemli olan organlar yapraklardır. Bunun yanında yoğun yaprak oluşumu ve zeminle uyum sağlayan renkli çiçekleri ve meyveleri de göz ardı edilemez. Yer örtücü bitkilerin kullanımında dikkat edilmesi gereken bazı noktalar vardır.
Bunlar;
Yapraklar çiçeklerden daha önemlidir. Bunun için iyi bir yaprak yoğunluğu oluşturulmalıdır.
Farklı renkteki yeşil tonları bahçenin değerini verecek en fazla dikkat çeken renklerdir.
Ölü yaprak ve diğer yeşil materyalin malçı, gübre olarak kullanılabilir.
Yer örtücüler düzenlenmesi iyi yapılmış bir bahçede gelişmelerini en iyi şekilde devam eder. Ancak bu gelişmelerini kendi başlarına sağlayamazlar. Düzenleme başında yabancı otların temizlenmesi ve temizlendikten sonra dikim yapılması gerekir. Bu şekilde yabancı otların kontrolü, yer örtücülerin toprak yüzeyini tamamen kaplayana kadar devam eder.
Yer örtücü bitkilerin tesisinde kullanılacak bitkilerde aranılan bazı özellikler vardır.Aranılan bu özellikleri şöyle sıralayabiliriz;
Yaşam yeteneği
Kuvvetli gelişme gücü
Hastalık ve zararlılara karşı dayanıklılık
Don etkisine dayanıklılık
Kolay üretim
Süs değeri
Çok yıllık olması
Estetik olması
Bir takım mekanik etkilere direnç göstermesi
Mümkün olduğu kadar az bakıma ihtiyaç göstermesi Yer örtücü bitkileri genel kullanım alanları ise şunlardır;
Çim Yerine, Geniş Alanlarda Kullanılan Yer Örtücü Bitkiler; Bunlarda 2’ye ayrılır;
Çimin Genel Görünüşüne ve Kullanılışlığını Korumak İçin
Kullanılanlar: Bu grup yer örtücü bitkiler aynı düzgün toprak karışımına erek duyarlar. Çimlerde olduğu gibi yabancı ot mücadelesi ile ilgili
sorunlara sahiptirler. Çimlere uygulanan selektif yabancı ot öldürücü ilaçlar bunlara uygulanmadığından yabancı ot kontrolü daha zordur.
Biçme işlemi yer örtücülerde kaldırılmakla birlikte yoğun olarak yetiştirildikleri zaman düzgün yüzey istenmesi durumunda 2–3 kez çim biçme makinesi ile biçilebilir.Dichonra, Lippia, Sarılıcı kekik, Tüylü kekik örnek olarak verilebilir.
Yaşam yeteneği
Kuvvetli gelişme gücü
Hastalık ve zararlılara karşı dayanıklılık
Don etkisine dayanıklılık
Kolay üretim
Süs değeri
Çok yıllık olması
Estetik olması
Bir takım mekanik etkilere direnç göstermesi
Mümkün olduğu kadar az bakıma ihtiyaç göstermesi Yer örtücü bitkileri genel kullanım alanları ise şunlardır;
Çim Yerine, Geniş Alanlarda Kullanılan Yer Örtücü Bitkiler; Bunlarda 2’ye ayrılır;
Çimin Genel Görünüşüne ve Kullanılışlığını Korumak İçin
Kullanılanlar: Bu grup yer örtücü bitkiler aynı düzgün toprak karışımına erek duyarlar. Çimlerde olduğu gibi yabancı ot mücadelesi ile ilgili
sorunlara sahiptirler. Çimlere uygulanan selektif yabancı ot öldürücü ilaçlar bunlara uygulanmadığından yabancı ot kontrolü daha zordur.
Biçme işlemi yer örtücülerde kaldırılmakla birlikte yoğun olarak yetiştirildikleri zaman düzgün yüzey istenmesi durumunda 2–3 kez çim biçme makinesi ile biçilebilir.Dichonra, Lippia, Sarılıcı kekik, Tüylü kekik örnek olarak verilebilir.
Fotoğraf 1: Lippia bitkisi
Çime Benzemesi İstenmeyenler: Sarmaşık ve yabani çilek bu sınıfta kullanılır. Yabani çilek eğer yer düzgün ise çim biçme makinesi ile yılda 1–2 kez biçilirse bodur ve yoğun bir şekilde
yetiştirilir.
Çime Benzemesi İstenmeyenler: Sarmaşık ve yabani çilek bu sınıfta kullanılır. Yabani çilek eğer yer düzgün ise çim biçme makinesi ile yılda 1–2 kez biçilirse bodur ve yoğun bir şekilde
yetiştirilir.
Fotoğraf 2: Yabani çilek
Çim Yerine Küçük Alanlarda Kullanılan Yer Örtücü Bitkiler: Bu tip yer örtücüler basılmaya dayanıklıdırlar. Anthemis nobilis, Coespitosa, Thymus serpyllum örnek olarak verilebilir.
Çim Yerine Küçük Alanlarda Kullanılan Yer Örtücü Bitkiler: Bu tip yer örtücüler basılmaya dayanıklıdırlar. Anthemis nobilis, Coespitosa, Thymus serpyllum örnek olarak verilebilir.
Yer örtücü bitkilerin avantajları şunlardır;
Yer örtücü bitkiler fonksiyonel olarak erozyonu önler ve yağmur sularını absorbe eder. Bunun için meyilli arazilerde kullanılmaları birçok avantaj sağlar.
Işığın geçmesini engelleyerek yabancı ot kontrolü sağlar.
Trafiğin yoğun olduğu alanlarda sesleri absorbe ederek gürültünün azalmasını sağlarlar.
Yer örtücü bitkiler fonksiyonel olarak erozyonu önler ve yağmur sularını absorbe eder. Bunun için meyilli arazilerde kullanılmaları birçok avantaj sağlar.
Işığın geçmesini engelleyerek yabancı ot kontrolü sağlar.
Trafiğin yoğun olduğu alanlarda sesleri absorbe ederek gürültünün azalmasını sağlarlar.
Yeşil örtüsü ile topraktan buharlaşmayı önler
Çürüyen ve malç gibi rol oynayan yaprakların sürekli artık olmasını sağlayarak toprağın yenilenmesini sağlar.
Yaşlı yaprak ve diğer bitkilerin artıkları yer örtücü bitkilerin diplerinde çürürler ve yer solucanları tarafından toprağa karıştırılır.
Estetik olarak peyzaj kalitesini artırır.
Güzel renkli çiçek ve meyvelere sahip olanlar mekâna ayrı bir güzellik sağlar.
Yer örtücü bitkilerin yukarıda sayılan avantajları yanında hemen hemen yok olmasına rağmen bazı dezavantajları da vardır. El ile ekim ve dikim yapılacağından başlangıç maliyeti biraz yüksek olabilir. Aynı şekilde bir veya iki mevsim boyunca en iyi yabancı ot temizliği el ile yapılacağından bu da maliyeti arttırır.
Ağaç tohumları ve zararlılarda sorun oluşturabilir. Bitkilerin makinelerle yer seviyesinden biçilmeleri zararlıları kontrol eder. Ağaç tohumları ise yıllık bakımı yapılan yerlerde kolayca kontrol altına alınabilir.
Yer Örtücü Bitkilerin Sınıflandırılması
Otsu Yer Örtücü Bitkiler: Çim ideal bir yer örtücü bitki olmasına rağmen bakımı pahalı ve zor olduğundan yer örtücü bitkiler tercih edilir.
Ayrıca çim bitkisinin yetişmesinin zor, koyu gölge ve düzgün olmayan meyilli yerlerde de yer örtücü bitkiler tercih edilir.
Kayalık alanlarda, çok ıslak ve kurak alanlarda yosun ve eğrelti otları yer örtücü olarak kullanılabilir. Birçok yer örtücü bitki basılmaya dayanıklı değildir. Böyle yerlerde çim bitkileri kullanılsa da alanların sınırlandırmasında ve şekillendirilmelerinde yer örtücü bitkiler kullanılır.
Mevsimsel etki için soğanlı yer örtücü bitkilerden yararlanılır. Yer örtücülerin kapladığı geniş alanlar, benzer ya da farklı renkler, yapılar ve şekiller oluşturur.
Yer örtücü bitkiler bunlardan başka, peyzaj planlamalarında, kayalıklarda, kaya bahçelerinde, veranda ve teraslarda ayrıca tarihi bahçelerde de kullanılır.
Odunsu Yer Örtücü Bitkiler: Bu gruba giren yer örtücü bitkiler 30 cm’den boylu olan bitkilerdir. Odunsu yer örtücü bitkiler orta büyüklükteki bir bahçede bodur görülmelerine rağmen küçük bir bahçede aynı etkiyi göstermeyebilir.
Bu yönden yer örtücü bitkileri sınırlandıran kesin ve net bir kural yoktur. Belirli boydaki bir yer örtücü açık, engebeli bir alanda ideal bir etki yaparken, ön veya iç avlu gibi sınırlandırılmış bir alana uygun olmayabilir. Alanın büyüklüğü ve bitkinin boyu arasında çok yakın bir ilişki vardır.
Yer örtücü bitkiler boyları ve bazı özellikleri dışında da birbirlerinden ayrılır. Örneğin,tırmanıcı, yayılıcı, her dem yeşil, yaprağını döken, dökmeyen, organları sonbaharda yok olup, ilkbaharda yeniden sürgün veren bitkilerdir.
Bitkiler aleminde pek çok yer örtücü bitki bulunmaktadır. Aşağıda bazı yer ötücü bitkilerden ve önemli türlerinden bahsedilecektir.
1. Genel Özellikleri
Bilimsel Sınıflandırma
Âlem: Plantae
Şube: Magnoliophyta
Sınıf: Magnoliopsida
Takım: Lamiales
Familya: Lamiaceae
Botanik Adı: Ajuga
Türkçe Adı: Mayasıl otu
Ülkemizde 11 kadar türü doğal olarak yaşayan çok yıllık bitkilerdir. Yarı odunsu yapıdadır ve dikkat çekici küçük çiçekleri vardır. Yaz başında açan çiçekleri bitkinin uç kısmında ve yaprakların arasında yükselir. 15–30 cm boy yapabilir.
Çürüyen ve malç gibi rol oynayan yaprakların sürekli artık olmasını sağlayarak toprağın yenilenmesini sağlar.
Yaşlı yaprak ve diğer bitkilerin artıkları yer örtücü bitkilerin diplerinde çürürler ve yer solucanları tarafından toprağa karıştırılır.
Estetik olarak peyzaj kalitesini artırır.
Güzel renkli çiçek ve meyvelere sahip olanlar mekâna ayrı bir güzellik sağlar.
Yer örtücü bitkilerin yukarıda sayılan avantajları yanında hemen hemen yok olmasına rağmen bazı dezavantajları da vardır. El ile ekim ve dikim yapılacağından başlangıç maliyeti biraz yüksek olabilir. Aynı şekilde bir veya iki mevsim boyunca en iyi yabancı ot temizliği el ile yapılacağından bu da maliyeti arttırır.
Ağaç tohumları ve zararlılarda sorun oluşturabilir. Bitkilerin makinelerle yer seviyesinden biçilmeleri zararlıları kontrol eder. Ağaç tohumları ise yıllık bakımı yapılan yerlerde kolayca kontrol altına alınabilir.
Yer Örtücü Bitkilerin Sınıflandırılması
Otsu Yer Örtücü Bitkiler: Çim ideal bir yer örtücü bitki olmasına rağmen bakımı pahalı ve zor olduğundan yer örtücü bitkiler tercih edilir.
Ayrıca çim bitkisinin yetişmesinin zor, koyu gölge ve düzgün olmayan meyilli yerlerde de yer örtücü bitkiler tercih edilir.
Kayalık alanlarda, çok ıslak ve kurak alanlarda yosun ve eğrelti otları yer örtücü olarak kullanılabilir. Birçok yer örtücü bitki basılmaya dayanıklı değildir. Böyle yerlerde çim bitkileri kullanılsa da alanların sınırlandırmasında ve şekillendirilmelerinde yer örtücü bitkiler kullanılır.
Mevsimsel etki için soğanlı yer örtücü bitkilerden yararlanılır. Yer örtücülerin kapladığı geniş alanlar, benzer ya da farklı renkler, yapılar ve şekiller oluşturur.
Yer örtücü bitkiler bunlardan başka, peyzaj planlamalarında, kayalıklarda, kaya bahçelerinde, veranda ve teraslarda ayrıca tarihi bahçelerde de kullanılır.
Odunsu Yer Örtücü Bitkiler: Bu gruba giren yer örtücü bitkiler 30 cm’den boylu olan bitkilerdir. Odunsu yer örtücü bitkiler orta büyüklükteki bir bahçede bodur görülmelerine rağmen küçük bir bahçede aynı etkiyi göstermeyebilir.
Bu yönden yer örtücü bitkileri sınırlandıran kesin ve net bir kural yoktur. Belirli boydaki bir yer örtücü açık, engebeli bir alanda ideal bir etki yaparken, ön veya iç avlu gibi sınırlandırılmış bir alana uygun olmayabilir. Alanın büyüklüğü ve bitkinin boyu arasında çok yakın bir ilişki vardır.
Yer örtücü bitkiler boyları ve bazı özellikleri dışında da birbirlerinden ayrılır. Örneğin,tırmanıcı, yayılıcı, her dem yeşil, yaprağını döken, dökmeyen, organları sonbaharda yok olup, ilkbaharda yeniden sürgün veren bitkilerdir.
Bitkiler aleminde pek çok yer örtücü bitki bulunmaktadır. Aşağıda bazı yer ötücü bitkilerden ve önemli türlerinden bahsedilecektir.
1. Genel Özellikleri
Bilimsel Sınıflandırma
Âlem: Plantae
Şube: Magnoliophyta
Sınıf: Magnoliopsida
Takım: Lamiales
Familya: Lamiaceae
Botanik Adı: Ajuga
Türkçe Adı: Mayasıl otu
Ülkemizde 11 kadar türü doğal olarak yaşayan çok yıllık bitkilerdir. Yarı odunsu yapıdadır ve dikkat çekici küçük çiçekleri vardır. Yaz başında açan çiçekleri bitkinin uç kısmında ve yaprakların arasında yükselir. 15–30 cm boy yapabilir.
Fotoğraf 6: Ajuga bitkisinin genel görünüşü
Zor koşullarda yabani otlar uzaklaştırılırsa çabuk gelişerek etrafa yayılır.
2. Üretimi
Ayırma, stolon ve tohum ile üretilir. Erken ilkbaharda ayırma işlemi yapılarak yeni yerlerine dikilir.
3. Ekolojik İstekleri
Orta verimli, nemi orta derecede iyi drene edilmiş topraklardan ve güneşli, yarı gölge ortamlardan hoşlanır. Ancak yarı gölge ortamlarda daha iyi yetişir. Bazı bölgelerde kurağa ve fazla neme duyarlı olduklarından kök boğazı çürüklüğü görülmesinden dolayı diğer yer örtücüler kadar kalıcı değildir.
4. Peyzajda Kullanımı
İnsan yaşamayan yerlerde çalıların altında hatta ağaçların gölgesinde az ışıklı kısmen gölgeli yerlerde iyi bir toprak örtücüdür.
Zor koşullarda yabani otlar uzaklaştırılırsa çabuk gelişerek etrafa yayılır.
2. Üretimi
Ayırma, stolon ve tohum ile üretilir. Erken ilkbaharda ayırma işlemi yapılarak yeni yerlerine dikilir.
3. Ekolojik İstekleri
Orta verimli, nemi orta derecede iyi drene edilmiş topraklardan ve güneşli, yarı gölge ortamlardan hoşlanır. Ancak yarı gölge ortamlarda daha iyi yetişir. Bazı bölgelerde kurağa ve fazla neme duyarlı olduklarından kök boğazı çürüklüğü görülmesinden dolayı diğer yer örtücüler kadar kalıcı değildir.
4. Peyzajda Kullanımı
İnsan yaşamayan yerlerde çalıların altında hatta ağaçların gölgesinde az ışıklı kısmen gölgeli yerlerde iyi bir toprak örtücüdür.
Fotoğraf 7: Ajuga bitkisinin peyzajda kullanımı
Bu özelliklerinden dolayı kaya bahçelerinde ve mezarlıklarda kullanılır.
5. Önemli Türleri
Ajuga reptans (Adi mayasıl); Her dem yeşil, otsu yer örtücü bitkilerdir. 7,5–25 cm uzunluğunda, sık sürünücü gövdelidir. Büyümesi hızlıdır. Dikim sırasında 20 cm ara ile dikilmelidirler.
Fotoğraf 8: Ajuga reptans bitkisinin değişik görünüşleri
İlkbahar sonu ile yaz ortasında (Mayıs-Haziran) açan çiçekleri, koyu, purpurumsu mavi renkli, çiçek başağı sıkıdır. Yaprakları köşeleri yuvarlak, dikdörtgen-dilimsi, 2,5–5 cm uzunluğunda, sapları kısa, bitki boyları 7,5–25 cm boyludur.
Bu özelliklerinden dolayı kaya bahçelerinde ve mezarlıklarda kullanılır.
5. Önemli Türleri
Ajuga reptans (Adi mayasıl); Her dem yeşil, otsu yer örtücü bitkilerdir. 7,5–25 cm uzunluğunda, sık sürünücü gövdelidir. Büyümesi hızlıdır. Dikim sırasında 20 cm ara ile dikilmelidirler.
Fotoğraf 8: Ajuga reptans bitkisinin değişik görünüşleri
İlkbahar sonu ile yaz ortasında (Mayıs-Haziran) açan çiçekleri, koyu, purpurumsu mavi renkli, çiçek başağı sıkıdır. Yaprakları köşeleri yuvarlak, dikdörtgen-dilimsi, 2,5–5 cm uzunluğunda, sapları kısa, bitki boyları 7,5–25 cm boyludur.
Fotoğraf 1.9: Ajuga reptans bitkisinin peyzajda kullanımı
Orta verimli ve nemli, iyi drene edilmiş topraklardan ve güneşli, yarı gölgeli ortamlardan hoşlanır. Ancak yarı gölgeli ortamlarda daha iyi gelişme gösterir. Üretimi kök parçaları ya da tohum ile olur.
Önemli çeşitleri şunlardır;
Ajuga reptans “Atropurpurea”: Nisan-Mayıs ayında açan çiçekleri mavi,yaprakları kırmızı-purpur, bitki boyu 15 cm’ dir. Güneşli, kuru, yarı nemli yerlerde ve adi balçık topraklarda yetişir.
Orta verimli ve nemli, iyi drene edilmiş topraklardan ve güneşli, yarı gölgeli ortamlardan hoşlanır. Ancak yarı gölgeli ortamlarda daha iyi gelişme gösterir. Üretimi kök parçaları ya da tohum ile olur.
Önemli çeşitleri şunlardır;
Ajuga reptans “Atropurpurea”: Nisan-Mayıs ayında açan çiçekleri mavi,yaprakları kırmızı-purpur, bitki boyu 15 cm’ dir. Güneşli, kuru, yarı nemli yerlerde ve adi balçık topraklarda yetişir.
Fotoğraf 1.10: Atropurpurea
Ajuga reptans “Gevensis”: Ülkemizde Trabzon’ da doğal olarak yetişir.Yaprakları açık yeşil, sivri, yoğun çiçeklidir. Küçük soğanları ile üretilir. İyi bir toprak örtücüdür.
Ajuga reptans “Metallica Reptans”: Çiçekleri mavi, yaprakları kırmızı-purpur
renklidir. Hızlı gelişir ve 10–12 cm boy yapar.
Ajuga reptans “Multicolor”: Çiçekleri koyu mavi, yaprakları bronz renklidir.
Fotoğraf 11:Metallica Reptans
Fotoğraf 12:Multicolor
Ajuga reptans “Variegata”: Çiçekleri mavi, yaprakları alaca, yeşil, gri ve krem renklidir.
Ajuga reptans “Pink Spires”: Çiçeklerinin maviden pembeye kadar değişen renk tonları gösterir. Bitki ilkbaharda sürmeye başlar. Dikim 15 cm aralıklarla gerçekleştirilirse toprak yüzeyini iyi bir şekilde örter. Sık dikilen bitkiler seyreltilerek başka yere aktarılabilir.
Ajuga reptans “Variegata”: Çiçekleri mavi, yaprakları alaca, yeşil, gri ve krem renklidir.
Ajuga reptans “Pink Spires”: Çiçeklerinin maviden pembeye kadar değişen renk tonları gösterir. Bitki ilkbaharda sürmeye başlar. Dikim 15 cm aralıklarla gerçekleştirilirse toprak yüzeyini iyi bir şekilde örter. Sık dikilen bitkiler seyreltilerek başka yere aktarılabilir.
Fotoğraf 13: Pink spires
Fotoğraf 14: Variegata
Ajuga pyramidalis: Avrupa kökenlidir. İlkbahar sonu ile yaz ortasında açan çiçekleri mavi ya da purpur renkli, çiçek kuruluşu başağımsı ve diktir. Bitki boyu 15 cm, yaprakları koyu yeşil, oval biçimli, kenarları hafif dişli ve hep
yeşildir.
Ajuga pyramidalis: Avrupa kökenlidir. İlkbahar sonu ile yaz ortasında açan çiçekleri mavi ya da purpur renkli, çiçek kuruluşu başağımsı ve diktir. Bitki boyu 15 cm, yaprakları koyu yeşil, oval biçimli, kenarları hafif dişli ve hep
yeşildir.
Fotoğraf 15: Ajuga pyramidalis bitkisinin genel görünüşü
Toprak yüzünü iyice örter. İklim çok kurak değilse güneşli ve gölge yerlerde iyi yetişir. Üretimi açık alanda kök parçaları ya da tohumla yapılır.
Ajuga chamaepitys: Çok yıllık, iki yıllık veya tek yıllık olan çok değişken birotsu bitkidir. Gövdeler yatık veya yükselici, tüm çevresi veya en azından karşılıklı iki yüzü tüylü, genellikle yeşil renklidir. Gövde yaprakları kama gibi dikdörtgen şeklinde, kısa 3 loplu, 5 parçalıdır.
Fotoğraf 16: Ajuga chamaepitys bitkisinin değişik görünüşleri
Loplar altta az çok kınlı, sert ipeksi, yünlü tüylü veya hemen hemen tüysüzdür. Çiçekli yapraklar genellikle biraz daha derin bölünmüş, alt çiçekli yapraklar geniş loplu, kısa ipeksi tüylüdür. Çiçek durumu basit ve çiçek halkaları iki sıralıdır. Çiçek rengi sarı, bazen pembemsi renktedir. Meyveler fındıksıdır.
Bu tür 2000 m’ nin üzerindeki rakımlarda kaya yarıklarında, taşlık yerlerde ve
özellikle kireç taşı yığınları üzerinde yayılış gösterir. Çiçeklenme zamanı haziran-temmuz
aylarıdır.
Ajuga laxmannii: Dik veya yükselici çok yıllık bitkilerdir. Gövdeleri 20–40 cm boyunda, seyrek ipeksi ve tüylüdür. Yapraklar az çok basık tüylü, tabana yakın olan dikdörtgensi ters yumurta şeklindedir. Genellikle biraz kertikli dişli kenarlı,üstteki yapraklar kısmen gövdeyi saran tiptedir. Çiçekler gövdenin verimsiz kısmında daha uzundur. Çiçekli yapraklar dikdörtgen ile yumurtamsı eliptik şeklinde çiçeklerin 1–2 katı büyüklüğündedir.
Çanak yapraklar ipeksi tüylü, dişler yumurtamsı dikdörtgen şeklindir. Taç yapraklar sarı veya krem renginde, tüp çanaktan daha kısa, üstte ortadan yarık alt kısım krem renginde
ve erguvani kahverengi damarlıdır.
Bu tür 2000 m’ nin üzerindeki rakımlarda kaya yarıklarında, taşlık yerlerde ve
özellikle kireç taşı yığınları üzerinde yayılış gösterir. Çiçeklenme zamanı haziran-temmuz
aylarıdır.
Ajuga laxmannii: Dik veya yükselici çok yıllık bitkilerdir. Gövdeleri 20–40 cm boyunda, seyrek ipeksi ve tüylüdür. Yapraklar az çok basık tüylü, tabana yakın olan dikdörtgensi ters yumurta şeklindedir. Genellikle biraz kertikli dişli kenarlı,üstteki yapraklar kısmen gövdeyi saran tiptedir. Çiçekler gövdenin verimsiz kısmında daha uzundur. Çiçekli yapraklar dikdörtgen ile yumurtamsı eliptik şeklinde çiçeklerin 1–2 katı büyüklüğündedir.
Çanak yapraklar ipeksi tüylü, dişler yumurtamsı dikdörtgen şeklindir. Taç yapraklar sarı veya krem renginde, tüp çanaktan daha kısa, üstte ortadan yarık alt kısım krem renginde
ve erguvani kahverengi damarlıdır.
Fotoğraf 17: Ajuga laxmannii bitkisinin değişik görünüşleri
Çiçeklenme zamanı Nisan-Haziran aylarıdır. Tür 2000 m rakıma kadar orman, çalı veya bodur çalı arasında rahatlıkla gelişir.
Ajuga orientalis: Kısa toprak altı gövdeli, grimsi, yünlü ipek tüylü, sürünücü gövdeleri olmayan çok yıllık yer örtücü bitkilerdir. Gövdeleri kalın dik veya yükselici, 6–30 cm boy yapabilirler. Gövde yaprakları 1–2 çiftli, ters yumurtamsı dikdörtgen ve testere dişli kenarlıdır.
Çiçek halkaları sıkışık, 4–6 çiçeklidir. Çanak yapraklar 6–9 mm, taç yapraklar 10–13 mm büyüklüğündedir. Alt dudak krem renkli 3 loplu, üst dudak menekşe mavisi renkte olmak üzere ikiye ayrılmıştır.
Çiçeklenme zamanı Nisan-Haziran aylarıdır. Tür 2000 m rakıma kadar orman, çalı veya bodur çalı arasında rahatlıkla gelişir.
Ajuga orientalis: Kısa toprak altı gövdeli, grimsi, yünlü ipek tüylü, sürünücü gövdeleri olmayan çok yıllık yer örtücü bitkilerdir. Gövdeleri kalın dik veya yükselici, 6–30 cm boy yapabilirler. Gövde yaprakları 1–2 çiftli, ters yumurtamsı dikdörtgen ve testere dişli kenarlıdır.
Çiçek halkaları sıkışık, 4–6 çiçeklidir. Çanak yapraklar 6–9 mm, taç yapraklar 10–13 mm büyüklüğündedir. Alt dudak krem renkli 3 loplu, üst dudak menekşe mavisi renkte olmak üzere ikiye ayrılmıştır.
Fotoğraf 18: Ajuga orientalis bitkisinin genel görünüşü
Bu tür Uludağ ’da 2200 m’ e olan rakımlardaki ormanlarda veya çalılar arasında,kayalık ya da çayırlarda yayılış gösterirler. Çiçek açma zamanları Nisan-Haziran aylarıdır.
6. Karşılaşılan Önemli Hastalık ve Zararlılar
Kök çürüklüğü görülen hastalık, nematodlar, sümüklü böcekler ve unlu bitler ise zararlılardır.
Bu tür Uludağ ’da 2200 m’ e olan rakımlardaki ormanlarda veya çalılar arasında,kayalık ya da çayırlarda yayılış gösterirler. Çiçek açma zamanları Nisan-Haziran aylarıdır.
6. Karşılaşılan Önemli Hastalık ve Zararlılar
Kök çürüklüğü görülen hastalık, nematodlar, sümüklü böcekler ve unlu bitler ise zararlılardır.